ในยุคดิจิทัลที่เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทสำคัญต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์ อินเทอร์เน็ตกลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของเราอย่างแยกไม่ได้ ผู้คนสามารถเข้าถึงข้อมูลต่างๆ และสื่อสารกันได้อย่างรวดเร็วในโลกไร้พรมแดน โลกจริงและโลกออนไลน์แทบจะกลายเป็นโลกเดียวกัน ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าโลกดิจิทัลสร้างทั้งโอกาสและความท้าทายให้พลเมืองในศตวรรษที่ 21 พลเมืองในยุคดิจิทัลจึงมีความแตกต่างจากพลเมืองในอดีต ในปัจจุบันนี้เราจึงมักได้ยินคำว่าพลเมืองดิจิทัลกันบ่อยครั้งขึ้น บทความนี้เราจะไปดูว่าพลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) คืออะไร ทักษะสำคัญของการเป็นพลเมืองดิจิทัล มีอะไรบ้าง
พลเมืองดิจิทัลหมายถึงอะไร มีทักษะสำคัญอะไรบ้าง
การจะเป็นพลเมืองดิจิทัลที่มีความสมบูรณ์แบบนั้น เพียงแค่ความสามารถในการเข้าถึงเทคโนโลยีอย่างเดียวคงไม่เพียงพอ ยังต้องจะต้องมีทักษะที่สำคัญเพื่อให้สามารถนำเอาเทคโนโลยีมาใช้ประโยชน์และตอบโจทย์ความต้องการของการเป็นพลเมืองดิจิทัลแบบรอบด้านอีกด้วย
พลเมืองดิจิทัลหมายถึงอะไร สำคัญอย่างไร

พลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) หมายถึง บุคคลที่มีความสามารถในการใช้งานสื่อดิจิทัลและสื่อสังคมออนไลน์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีการใช้งานให้เกิดประโยชน์ได้อย่างเหมาะสม เข้าใจถึงสิทธิและความรับผิดชอบในโลกออนไลน์ มีจริยธรรมในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล สามารถรักษาความปลอดภัยให้กับตนเองและไม่ส่งผลกระทบร้ายแรงต่อผู้อื่น รวมทั้งตระหนักถึงโอกาสและความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในโลกยุคดิจิทัล
ทักษะสำคัญของพลเมืองดิจิทัลมีอะไรบ้าง?
โดย 8 ทักษะ พลเมืองดิจิทัลที่สำคัญและจำเป็น มีดังนี้
- ทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ที่ดีของตนเอง (Digital Citizen Identity)
มีความสามารถในการสร้างและบริหารจัดการอัตลักษณ์ที่ดีของตนเองไว้ ทั้งในโลกออนไลน์และโลกความจริง โดยอัตลักษณ์ที่ดี หมายถึง ผู้ใช้งานสื่อดิจิทัลสร้างภาพลักษณ์ของตนเองในแง่บวกทั้งความคิดและการกระทำ มีวิจารณญาณในการรับส่งข่าวสารและแสดงความคิดเห็น ทำให้บุคคลสามารถแสดงออกถึงความเป็นตัวตนที่ดีต่อสังคมภายนอก โดยอาศัยช่องทางการสื่อสารผ่านเว็บไซต์เครือข่ายสังคม
- ทักษะในการรักษาข้อมูลส่วนตัว (Privacy Management)

พลเมืองดิจิทัลต้องมีความสามารถในการบริหารจัดการข้อมูลส่วนตัว ทั้งในส่วนของตนเองและความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น มีวิจารณญาณในการรักษาความปลอดภัยของข้อมูลตนเองในสังคมดิจิทัล รู้ว่าข้อมูลใดสามารถเปิดเผยได้ ข้อมูลใดไม่ควรเผยแพร่ และต้องมีการจัดการความเสี่ยงของข้อมูลของตนเองในสื่อสังคมดิจิทัลได้ด้วย มีความสามารถในการใช้เครื่องมือ หรือวิธีการในการป้องกันข้อมูลตนเองได้เป็นอย่างดี รวมไปถึงมีความเคารพสิทธิส่วนบุคคล ให้ความสำคัญถึงการปกป้องข้อมูลส่วนบุคคลและข้อมูลที่เป็นความลับของผู้อื่น
- ทักษะในการคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดี (Critical Thinking)
ทักษะในการคิด วิเคราะห์ ประเมิน ตัดสินใจ แยกแยะข้อมูล โดยใช้หลักการของเหตุและผล สามารถวิเคราะห์ความสัมพันธ์และความเชื่อมโยงเรื่องต่างๆ ได้เป็นอย่างดี ไม่ตัดสินใจ หลงเชื่อ หรือคล้อยตามในทันที คัดเลือกเฉพาะข้อมูลที่มีประโยชน์ จนได้คำตอบหรือผลลัพธ์ที่ดีและถูกต้องที่สุด สามารถวางแผนการแก้ไขปัญหาได้อย่างชาญฉลาด รวมไปถึงการคิดหาแนวทางการแก้ไขปัญหาด้วยวิธีการหรือเทคโนโลยีใหม่ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ทักษะในการจัดสรรเวลา (Screen Time Management)
ทักษะในการบริหารเวลากับการใช้งานอุปกรณ์ยุคดิจิทัล พลเมืองดิจิทัลต้องสามารถควบคุมตนเองในการจัดสรรและแบ่งเวลาใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลและอุปกรณ์เทคโนโลยีได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงการใช้งานสื่อสังคม (Social Media) และเกมออนไลน์ (Online Games) ด้วยความรับผิดชอบต่อตนเอง เพื่อให้เกิดสมดุลระหว่างโลกออนไลน์และโลกภายนอก เข้าใจและตระหนักถึงผลเสียจากการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศที่ขาดความสมดุล การใช้เวลาอยู่กับหน้าจอนานเกินไปส่งผลเสียทั้งต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิต ส่งผลเสียสุขภาพในระยะยาวโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ รวมทั้งทำให้มีปัญหาในการเข้าสังคมด้วย
- ทักษะในการรับมือกับการคุกคามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management)
พลเมืองดิจิทัลควรมีความสามารถในการป้องกันตนเอง มีภูมิคุ้มกันในการรับมือและจัดการกับสถานการณ์การกลั่นแกล้งบนอินเทอร์เน็ตได้อย่างชาญฉลาด การกลั่นแกล้งบนโลกออนไลน์เป็นการกระทำผ่านสื่อออนไลน์หรือสื่อดิจิทัลในรูปแบบต่างๆ อาจเป็นการกระทำโดยคนรู้จักในสังคมออนไลน์ หรือเป็นการกระทำจากคนแปลกหน้าก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นการว่าร้าย ใส่ความ ข่มขู่ หรือใช้ถ้อยคำหยาบคาย การคุกคามทางเพศ การแอบอ้างตัวตนของผู้อื่น การแบล็กเมล์ การหลอกลวง การสร้างกลุ่มขึ้นมาเพื่อโจมตี การสร้างบัญชีในโซเชียลมีเดียสำหรับล้อเลียนคนอื่นเป็นการเฉพาะ การตัดต่อภาพ สร้างข้อมูลเท็จ การส่งมัลแวร์ไปทำลายคอมพิวเตอร์ของผู้อื่น
- ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูลที่ผู้ใช้งานทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints)
มีความเข้าใจว่าการกระทำใดๆ บนโลกออนไลน์จะมีการทิ้งร่องรอยเอาไว้เสมอ ร่องรอยทางดิจิทัล เช่น ข้อมูลการลงทะเบียน การเยี่ยมชมเว็บไซต์ ประวัติการค้นหาใน search engines ต่างๆ อีเมลที่ส่งหาผู้อื่น การโพสต์ข้อความหรือรูปภาพ การกดไลค์ กดแชร์ ยิ่งมีการใช้บริการออนไลน์มากเท่าไหร่ ยิ่งมีร่องรอยทิ้งไว้มากเท่านั้น การทิ้งร่องรอยข้อมูลส่วนตัวเหล่านี้อาจทำให้ผู้อื่นสามารถติดตามได้ และจะเป็นข้อมูลที่ระบุตัวบุคคลได้ มีความเสี่ยงที่จะถูกผู้อื่นสวมสิทธิ์ ขโมยตัวตนบนโลกออนไลน์ และเข้าถึงข้อมูลส่วนบุคคลได้อย่างง่ายดาย พลเมืองดิจิทัลควรมีทักษะในการจัดการร่องรอยทางดิจิทัลและเข้าใจถึงผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้นได้หากละเลย ช่วยลดปัญหาที่อาจขึ้นมาในภายหลังได้
- ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management)
เป็นความสามารถในการสำรวจ ตรวจสอบ การป้องกัน และ การรักษาความปลอดภัยของข้อมูลในระบบเครือข่าย ด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยที่ เข้มแข็ง และป้องกันการโจรกรรมข้อมูลหรือการถูกโจมตีออนไลน์ได้ มีทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเอง ปกป้องอุปกรณ์ดิจิทัลข้อมูลที่จัดเก็บข้อมูลส่วนตัวไม่ให้เสียหาย สูญหาย หรือถูกโจรกรรมจากผู้ไม่หวังดีในโลกออนไลน์ ป้องกันตนเองจากเทคโนโลยีสอดแนม เช่น การเปลี่ยนรหัสที่เข้าใช้งานออนไลน์อย่างสม่ำเสมอ ตั้งรหัสผ่านที่รัดกุม ไม่คาดเดาได้ง่ายจนเกินไป ไม่แชร์รหัสส่วนตัวให้ผู้อื่นทราบ เปิดการแจ้งเตือนเมื่อมีกิจกรรมที่ไม่ปกติเกิดขึ้น การตั้งค่าล็อกอุปกรณ์เคลื่อนที่ หลีกเลี่ยงการใช้คอมพิวเตอร์และไวไฟสาธารณะ และหากสงสัยว่าข้อมูลถูกนำไปใช้หรือสูญหาย ควรรีบแจ้งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในทันที
- ทักษะในการใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม (Digital Empathy)

เป็นความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่นบนโลกออนไลน์ การตอบสนองความต้องการและมีการแสดงน้ำใจต่อผู้อื่นบนโลกดิจิทัลได้อย่างเหมาะสม ไม่ตัดสินผู้อื่นจากข้อมูลที่เห็นในโลกออนไลน์เพียงอย่างเดียว รู้ถึงคุณค่าและจริยธรรมจากการใช้เทคโนโลยี ตระหนักถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นได้ทั้งทางสังคม การเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม ที่เกิดจากการใช้อินเทอร์เน็ต ไม่สร้างข้อมูลเท็จ ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลที่ได้รับก่อนเสมอ และไม่ส่งต่อข้อมูลที่ไม่ทราบที่มาชัดเจน ยอมรับฟังความคิดเห็นและเคารพความแตกต่างทางความคิดเห็น เพศ และเชื้อชาติ ไม่เข้าถึงข้อมูลของผู้อื่นโดยไม่ชอบ รวมถึงรู้จักสิทธิและความรับผิดชอบในโลกออนไลน์ เช่น เสรีภาพในการพูด การเคารพทรัพย์สินทางปัญญาของผู้อื่น ไม่กระทำและปกป้องตนเองและชุมชนจากความเสี่ยงออนไลน์ เช่น การกลั่นแกล้งออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เป็นต้น
ต้องการพลเมืองดิจิทัลที่สมบูรณ์ในยุคดิจิทัลสามารถพัฒนาทักษะทางด้านเทคโนโลยีที่สถาบันฝึกอบรม Solutions Impact เรามีหลักสูตรฝึกอบรมพนักงานทางด้านเทคโนโลยี ออกแบบหลักสูตรโดยวิทยากรที่มีความเชี่ยวชาญทางด้านเทคโนโลยี ใช้เทคนิคการอบรมรูปแบบใหม่ที่เหนือกว่าการบรรยายปกติ ด้วยเทคนิค Hyper Active Learning มุ่งเน้นให้ผู้เรียนมีส่วนร่วม กระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ และดึงดูดความสนใจด้วยหลักการทางจิตวิทยา การเล่นเกม และกลยุทธ์การเรียนรู้รูปแบบใหม่ ผู้เรียนจะเพลิดเพลินไปกับการอบรมโดยวิทยากรมืออาชีพโดยไม่มีเบื่อ ด้วยเนื้อหาสาระที่อัดแน่นไปด้วยคุณภาพ สามารถนำเอาความรู้ไปประยุกต์ใช้ประโยชน์ได้จริง
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ พลเมืองดิจิทัล
พลเมืองดิจิทัลหมายถึง อะไร
พลเมืองดิจิทัล คือบุคคลที่มีความสามารถในการใช้งานสื่อดิจิทัลและสื่อสังคมออนไลน์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีการใช้งานให้เกิดประโยชน์ได้อย่างเหมาะสม เข้าใจถึงสิทธิและความรับผิดชอบในโลกออนไลน์ มีจริยธรรมในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล สามารถรักษาความปลอดภัยให้กับตนเองและไม่ส่งผลกระทบร้ายแรงต่อผู้อื่น รวมทั้งตระหนักถึงโอกาสและความเสี่ยงในโลกดิจิทัล
ทักษะด้านจริยธรรมของพลเมืองดิจิทัลมีอะไรบ้าง
คือ ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่นบนโลกออนไลน์ และการตอบสนองความต้องการและมีการแสดงน้ำใจต่อผู้อื่นบนโลกดิจิทัลได้อย่างเหมาะสม